czwartek, 5 lutego 2009

Biały Tygrys


Po kilku nietrafionych pozycjach w zeszłym roku, śpieszę donieść wszem i wobec, że 2009 jest jak na razie pod tym względem dużo bardziej pomyślny.
Bo oto mam do zaproponowania kolejną dobrą książkę. Biały Tygrys Aravinda Adigi napisany jest w formie monologu młodego Hindusa Balrama, który w ciągu kolejnych nocy pisze list do premiera Chin, mającego przyjechać z oficjalną wizytą do Chin. Cała książka utrzymana jest w ironiczno-gorzkim tonie, choć nie brak jej akcentów humorystycznych.

Nasz bohater wprowadza nas w zawikłany świat indyjskiego społeczeństwa, które podzielone jest na świat Jasności i Ciemności.
Jasność to kasta ludzi bogatych, Ciemność zaś ludzi biednych, którzy żyją w skrajnej biedzie, bez prądu i bez szans na wydostanie się z tego środowiska. Żyją zazwyczaj w skupiskach, całymi rodzinami.

Do takiej biedoty zalicza się właśnie nasz bohater. Jest on bystrym, inteligetnym chłopakiem, który skrycie buntuje się przeciwko swojemu losowi - czyli byciu kierowcą u bogatej rodziny, która traktujego jak podczłowieka. W swoich wynurzeniach Balram ukazuje nam prawdziwe oblicze Indii. Kraju, w którym ludzkie życie nic nie znaczy, w którym wybory są fałszowane, a władza i policja na wskroś skorumpowane.
Wskazuje na zakłamanie rządzących, którzy chętnie chwalą się bogatymi, rozwijającymi się miastami takimi jak Dehli czy Bengalur, a za nic mają przeciętnego obywatela wegetującego w dzielnicach skrajnej nędzy.

Chłopak w miarę upływu kolejnych dni na upokarzającej służbie staje się coraz bardziej zdesperowany i knuje w głowie coraz bardziej zbrodnicze plany, aby w końcu je zrealizować. Otwiera mu to furtkę do świata przedsiębiorców, do świata Jasności. Balram staje się tym samym niczym Biały Tygrys - niezwykle rzadkim okazem, pojawiającym się raz na pokolenie. Porównanie do białego tygrysa ma podkreślić jego wyjątkowość jako osoby, której udało się w życiu coś osiągnąć, nawet jeśli osiągnęła to, popełniając przestępstwo.
I choć chłopak jest zarozumiały i próżny, to jednak wzbudził moją sympatię i po cichu kibicowałam, aby mu się udalo. Może dlatego, że czytając tę książkę, buntowałam się przeciwko niesprawiedliwości i nierówności społecznej, przeciwko traktowaniu człowieka w sposób przedmiotowy, jak zwierzęcia tylko dlatego, że urodził się w takiej a nie innej rodzinie.

Można się zastanawiać, po co autor uczynił odbiorcą monologu Balrama premiera Chin - nie jest to w żaden sposób uzasadnione i chyba jest niezbyt udanym zabiegiem stylistycznym. Być może warstwa jezykowa też pozostawia trochę do życzenia. Ale w książce ważniejsza jest jej wartość reportażowa. Bohater niczym reprorter krąży najpierw po swoim rodzinnym miasteczku, później po New Delhi, a w końcu po Bengalurze i przedstawia nam to, co widzi. Żebraków w slumsach, wielkie malle, do których wstęp mają tylko bogaci, podobnych sobie służących, którzy całe zycie spędzają na usługiwaniu innym i nie mają żadnych innych ambicji.

Książka podobała mi się. Wciągnęła mnie na tyle, że przeczytałam ją w ciągu kilku wieczorów, odstawiając na bok inne prace. Oczami młodego Belrama miałam okazję zobaczyć prawdziwe Indie, a tym samym choć trochę poznać tę część świata. Czy warto wraz z bohaterem podążać ulicami Indii - przekonajcie się sami.

Na zachętę krótkie fragmenty:
Jak wszystkie dobre bangalurskie opowieści, moja też zaczyna się daleko od Bangaluru. Teraz otacza mnie Jasność, ale trzeba Panu wiedzieć, że urodziłem się i wychowałem w Ciemności.
Lecz nie mam na myśli pory dnia, Panie Premierze!
Mówiąc o miejscu w Indiach, o co najmniej jednej trzeciej kraju, o mijescu żyznym, pełnym pól ryżowych i pszenicznych, i leżących wśród nich stawów, pokrytych lotosami i liliami wodnymi, i brodzących w nich bawołów, które żują te lotosy i te lilie. Proszę zrozumieć, Ekscelencjo, że Indie to dwa kraje: Indie Jasności i Indie Ciemności. Jasność przynosi mojemu krajowi ocean. Każdemu miejscu na mapie Indii położonemu blisko oceanu wiedzie się dobrze. Ale rzeka przynosi Indiom ciemność - czarna rzeka.
O jakiej rzece mówię, rzece Śmierci, z brzegami pokrytymi gęstym, ciemnym mułem, który swym lepkim uściskiem chwyta jak w potrzask wszystko, co się zasieje i zasadzi, który dusi to i dławi i głuszy?
Otóż mówię o Matce Gandze, rzece iluminacji, opiekunce nas wszystkich, która przerywa łańcuch narodzin i reinkarnacji. Obszar, przez który płynie, jest Ciemnością.
Jedną z cech Indii jest to, że prawie wszystko, co się słyszy o tym kraju z ust premiera, można odwrócić do góry nogami i wtedy ma się prawdziwy obraz. Mówi się, że Ganga to rzeka wyzwolenia i ze tysiace amerykańskich turystów przyjeżdżają co roku, żeby w Hardwarze i Benaresie fotografować nagich sadhu, premier z pewnością tak ją Panu opisze i będzie namawiał, żeby się Pan w niej zanurzył.
Nie, Panie Jiabao! Nalegam, żeby się Pan w Gandze nie zanurzał, jeśli nie chce Pan mieć w ustach pełno kału, słomy, rozmieklych w wodzie kawałków ludzkiego ciała i bawolej padliny oraz siedmiu różnych kwasów przemysłowych.
Aravind Adiga, Biały Tygrys, W-wa 2008, s. 16-17.

Pragnę Pana poinformować, Ekscelencjo, że Laxmangarh to typowa indyjska, rajska wioska, gdzie nie brak elektryczności, bieżącej wody i telefonów, i jeśli zmierzyć i zważyć tamtejsze dzieci, karmione pożywnym mięsem, jajkami , warzywami i soczewicą, to się okaże, że spełniają minimalne normy wzrostu i wagi ustanowione przez ONZ i inne organizacje, których rezolucje nasz premier podpisał i w których posiedzeniach tak systematycznie i z takim namaszczeniem uczestniczy.
Ha!
Prądu nie ma.
Kran - popsuty.
Dzieci - za szczupłe i za niskie jak na swój wiek, o wielkich głowach, w których oczy błyszczą tak wyraziście, jak wyraźnie nieczyste jest sumienie rządu Indii.
Aravind Adiga, Biały Tygrys, W-wa 2008, s. 21

2 komentarze:

  1. Indie to moje drugie po Maroku miejsce, gdzie muszę pojechac. Nie czytaj tak szybko, bo pieniądze mi się kończą.
    Trojkowiczka

    OdpowiedzUsuń
  2. Witaj In Anno, Anno In!
    Ciekawy i mądry blog. Widzę, że mamy podobnych literackich guru, z przyjemnością będę zaglądać na Twoją półkę z książkami.
    Pozdrawiam serdecznie.
    Dobrawka

    OdpowiedzUsuń